Phân vi lượng là gì? Phân loại, công dụng và lưu ý khi sử dụng

Phân bón là “nguồn thức ăn” không thể thiếu đối với mỗi loại cây trồng. Trong đó, phân vi lượng là một trong những loại được sử dụng rất phổ biến hiện nay. Chỉ với một lượng nhỏ, chúng có thể cung cấp cho cây trồng hàm lượng dinh dưỡng dồi dào, góp phần quyết định đến sự phát triển và năng suất của cây. Vậy phân vi lượng thực chất là gì? Công dụng và cách sử dụng ra sao? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.

Phân vi lượng là gì và vai trò của nó đối với cây trồng

Trong canh tác nông nghiệp, chúng ta thường nghe đến nhiều loại phân bón khác nhau để cải thiện chất lượng đất trồng và năng suất cây trồng. Một trong những loại phân bón quan trọng không thể bỏ qua chính là phân vi lượng.

Phân vi lượng là loại phân bón chứa các nguyên tố dinh dưỡng (hay khoáng chất) thiết yếu mà cây trồng cần với một lượng rất nhỏ – thường chỉ vài gam trên một hecta đất trồng. Mặc dù tỷ lệ chiếm không cao nhưng chúng đóng vai trò không thể thiếu trong quá trình sinh trưởng và phát triển của cây.

Khác với phân đa lượng (như đạm, lân, kali) cần được bón với số lượng lớn, phân vi lượng chỉ cần một lượng nhỏ nhưng lại tham gia vào các quá trình trao đổi chất thiết yếu, giúp cây phát triển toàn diện và khỏe mạnh.

Các nguyên tố vi lượng quan trọng đối với cây trồng

Phân vi lượng được cấu thành từ nhiều nguyên tố khác nhau. Những nguyên tố này tham gia vào nhiều quá trình sinh hóa trong cây, giúp cải thiện khả năng sinh trưởng, tăng cường sức đề kháng và nâng cao năng suất. Một số nguyên tố vi lượng tiêu biểu bao gồm:

Sắt (Fe)

Sắt là một trong những nguyên tố vi lượng quan trọng nhất, đóng vai trò chính trong quá trình quang hợp và tổng hợp chlorophyll. Thiếu sắt, cây sẽ có hiện tượng vàng lá (chlorosis), đặc biệt là trên những lá non – các gân lá vẫn giữ màu xanh trong khi phần còn lại của lá chuyển sang màu vàng. Cung cấp đủ sắt giúp cây cải thiện khả năng quang hợp và tạo ra năng lượng cần thiết cho quá trình sinh trưởng.

Kẽm (Zn)

Kẽm tham gia vào quá trình tổng hợp protein và thúc đẩy sự phát triển của cây. Nó cũng cần thiết cho việc hình thành hormone tăng trưởng, phát triển hoa và trái. Khi cây thiếu kẽm, chúng sẽ bị chậm phát triển, lá biến dạng, có kích thước nhỏ và thường xuất hiện các đốm trắng giữa các gân lá.

Mangan (Mn)

Mangan là yếu tố cần thiết cho quá trình quang hợp và chuyển hóa năng lượng. Nguyên tố này hoạt động như một chất xúc tác trong quá trình tổng hợp chlorophyll và tham gia vào nhiều phản ứng enzyme quan trọng. Thiếu mangan có thể gây ra tình trạng lá bị chấm đen hoặc mất màu giữa các gân lá. Cung cấp mangan hợp lý giúp cây khỏe mạnh và tăng cường năng suất.

Đồng (Cu)

Đồng tham gia vào nhiều quá trình sinh hóa, bao gồm tổng hợp enzyme và hấp thụ sắt. Nó cũng có vai trò trong việc chống lại một số bệnh hại cho cây và tham gia vào quá trình hình thành hạt phấn. Thiếu đồng có thể dẫn đến tình trạng cây yếu, phát triển kém, đầu lá bị cháy và khả năng ra hoa kết trái giảm sút.

Molypden (Mo)

Molypden là nguyên tố cần thiết cho sự tổng hợp của enzyme nitrat reductase, giúp cây sử dụng hiệu quả nitơ từ đất. Đặc biệt quan trọng với cây họ đậu trong quá trình cố định đạm. Thiếu molypden có thể làm giảm năng suất cây trồng và gây ra tình trạng lá già bị vàng ở mép lá.

Boro (B)

Boro hỗ trợ trong quá trình phân chia tế bào, vận chuyển đường và phát triển rễ. Nó cũng cần thiết cho sự hình thành hoa và trái, đặc biệt trong quá trình thụ phấn và phát triển ống phấn. Thiếu boro có thể gây ra hiện tượng rễ bị mục, lá biến dạng, điểm sinh trưởng bị chết và hoa rụng, làm giảm đáng kể năng suất cây trồng.

Vai trò quan trọng của phân vi lượng đối với cây trồng

“Nhỏ mà có võ” là cách người nông dân vẫn thường nói về phân vi lượng. Chúng tham gia vào mọi hoạt động chuyển hóa trong cây, đảm bảo cây có những điều kiện tốt nhất để phát triển. Những lợi ích to lớn phân vi lượng mang đến cho cây trồng bao gồm:

Thúc đẩy quá trình quang hợp

Quang hợp là quá trình quan trọng giúp cây chuyển hóa năng lượng mặt trời thành năng lượng hóa học cần thiết cho sự phát triển. Các nguyên tố vi lượng như sắt và mangan là thành phần thiết yếu trong các enzyme quang hợp và phân tử chlorophyll.

Thiếu hụt các nguyên tố này có thể dẫn đến hiện tượng vàng lá, làm giảm khả năng quang hợp và cuối cùng ảnh hưởng đến năng suất cây trồng. Khi được cung cấp đầy đủ vi lượng, cây sẽ có lá xanh hơn, quang hợp hiệu quả hơn và tạo ra nhiều chất dinh dưỡng hơn.

Tăng cường sức đề kháng cho cây

Phân vi lượng không chỉ hỗ trợ sự phát triển mà còn giúp cây trồng tăng cường sức đề kháng với sâu bệnh và điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Boron trong phân bón giúp củng cố thành tế bào và tăng cường khả năng chống chịu của cây trước các yếu tố gây hại.

Đồng và kẽm tham gia vào quá trình tổng hợp các hợp chất bảo vệ cây, giúp cây chống lại các loại nấm bệnh và vi khuẩn. Một cây khỏe mạnh với đầy đủ dinh dưỡng vi lượng sẽ dễ dàng chống chọi lại các loại bệnh và sâu bọ hơn, giảm thiểu nhu cầu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

Nâng cao chất lượng nông sản

Việc bổ sung đầy đủ phân vi lượng không chỉ giúp cây phát triển tốt mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm. Cây trồng được cung cấp đầy đủ vi lượng thường có hương vị tốt hơn, màu sắc tươi sáng hơn và chất lượng dinh dưỡng cao hơn.

Ví dụ, kẽm và sắt giúp cải thiện hàm lượng protein trong hạt ngũ cốc, trong khi selenium và iốt có thể nâng cao giá trị dinh dưỡng của rau quả. Điều này không chỉ có lợi cho người tiêu dùng mà còn góp phần tăng giá trị kinh tế cho nông sản.

Thúc đẩy sự phát triển của rễ

Một số nguyên tố như kẽm và molypden đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển hệ rễ. Hệ rễ khỏe mạnh, phát triển sâu và rộng giúp cây hấp thụ dinh dưỡng và nước hiệu quả hơn, đặc biệt trong điều kiện khô hạn hoặc đất nghèo dinh dưỡng.

Boro thúc đẩy sự phát triển của mô phân sinh ở đầu rễ, giúp rễ cây phát triển không ngừng và tìm kiếm dinh dưỡng trong một thể tích đất lớn hơn. Kết quả là cây trồng có khả năng chống chịu tốt hơn với điều kiện bất lợi và tăng năng suất.

Điều chỉnh quá trình trao đổi chất

Vi lượng tham gia vào các phản ứng hóa học trong cây, từ đó điều chỉnh quá trình trao đổi chất và tăng cường khả năng hấp thụ dinh dưỡng. Các enzyme quan trọng trong cây không thể hoạt động nếu thiếu các nguyên tố vi lượng như đồng, kẽm, và molypden.

Sự cân bằng giữa các nguyên tố vi lượng cũng rất quan trọng, vì dư thừa hoặc thiếu hụt một nguyên tố có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ các nguyên tố khác. Điều này giúp cây phát triển mạnh mẽ và cân bằng hơn, tránh tình trạng phát triển mất cân đối.

Các phương pháp cung cấp vi lượng cho cây trồng

Có nhiều cách để cung cấp vi lượng cho cây trồng hiệu quả. Tùy vào quy mô canh tác, loại cây trồng và điều kiện đất đai, bạn có thể cân nhắc lựa chọn phương pháp phù hợp:

Phân bón gốc

• Phân bón dạng hạt: Phân vi lượng có thể được rải đều trên mặt đất hoặc bón vào hàng, sau đó lấp đất lại. Phương pháp này giúp phân hòa tan từ từ và cung cấp dinh dưỡng cho cây qua rễ trong thời gian dài. Thích hợp cho canh tác quy mô lớn hoặc khi muốn cung cấp dinh dưỡng cho cây trong thời gian dài.
• Phân bón hòa tan: Pha phân bón vi lượng với nước theo tỷ lệ khuyến cáo rồi tưới trực tiếp vào đất. Điều này giúp phân nhanh chóng thẩm thấu vào đất, dễ dàng cho cây hấp thụ, đặc biệt hiệu quả trong trường hợp cây đang thiếu vi lượng nghiêm trọng và cần bổ sung gấp.

Bón phân lá

Với phương pháp này, bạn hòa tan phân bón lá vi lượng trong nước rồi dùng bình xịt phun lên các tán lá. Cách này giúp cây hấp thụ vi lượng nhanh chóng qua bề mặt lá, đặc biệt hữu ích trong giai đoạn cây đang sinh trưởng mạnh hoặc khi gặp vấn đề về hấp thụ qua rễ.

Một lưu ý quan trọng khi bón phân lá chính là nên bón vào sáng sớm hoặc chiều mát để tránh nắng gắt làm phân bón bay hơi hoặc gây cháy lá. Đồng thời, cần tuân thủ đúng nồng độ khuyến cáo để tránh gây tổn thương cho lá cây.

Sử dụng hệ thống phun mù

Đây là phương pháp tiện lợi cho những người trồng trọt trên diện tích rộng muốn tiết kiệm thời gian và công sức. Công nghệ phun mù giúp cung cấp dinh dưỡng một cách đồng đều và hiệu quả cho cây trồng, đặc biệt là trong nhà kính hoặc vườn cây ăn trái.

Theo đó, phân vi lượng được hòa tan trong nước, sau đó sử dụng thiết bị chuyên dụng để phun dạng sương mù cực mịn lên toàn bộ cây trồng. Phương pháp này giúp phân bón bám đều trên bề mặt lá, tăng hiệu quả hấp thụ và tiết kiệm lượng phân bón sử dụng.

Lưu ý quan trọng khi sử dụng phân vi lượng

Phân vi lượng tuy quan trọng nhưng cũng có thể gây hại cho cây trồng nếu không dùng đúng cách. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng bạn cần nắm vững:

• Xác định nhu cầu thực tế của cây trồng: Mỗi loại cây có thể cần các vi lượng khác nhau và vào những thời điểm khác nhau trong quá trình phát triển. Trước khi bón phân, nên phân tích đất hoặc quan sát các biểu hiện thiếu hụt dinh dưỡng trên cây để xác định đúng loại vi lượng cần bổ sung.
• Lựa chọn loại phân phù hợp: Phân vi lượng có nhiều dạng khác nhau như phân bón hóa học, phân bón hữu cơ và các chế phẩm sinh học. Bạn cần dựa vào đặc điểm đất đai, loại cây, phương pháp canh tác để chọn phân bón phù hợp và hiệu quả nhất.

• Thời điểm sử dụng phân vi lượng: Nên tham khảo ý kiến của chuyên gia nông nghiệp hoặc nghiên cứu tài liệu để xác định thời điểm phù hợp. Một số loại cây cần bón vi lượng vào giai đoạn đầu phát triển, trong khi một số loại khác lại cần bổ sung khi ra hoa, kết trái để đạt hiệu quả tối ưu.
• Liều lượng hợp lý: Bón phân quá liều có thể khiến cây ngộ độc, thậm chí gây chết cây. Các nguyên tố vi lượng như đồng, kẽm khi vượt ngưỡng có thể trở thành độc tố với cây trồng. Luôn tuân thủ hướng dẫn về liều lượng của nhà sản xuất hoặc chuyên gia nông nghiệp.
• Tránh tương tác bất lợi: Một số nguyên tố vi lượng có thể tương tác với nhau hoặc với các thành phần khác trong đất, làm giảm hiệu quả hấp thụ. Ví dụ, phospho cao có thể làm giảm khả năng hấp thụ kẽm, hoặc đất kiềm (pH cao) có thể làm giảm khả năng hấp thụ sắt và mangan.
• Phương pháp bón phân: Lựa chọn phương pháp bón phân phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây và điều kiện canh tác. Bón phân lá thường hiệu quả nhanh hơn bón gốc, nhưng tác dụng ngắn hơn và cần lặp lại thường xuyên hơn.

Phân vi lượng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh và năng suất cao của cây trồng. Bên cạnh những thông tin trên, bạn có thể tham vấn miễn phí tại Chế phẩm vi sinh Đức Bình để hiểu rõ hơn về cách chăm sóc cây trồng hiệu quả với phân vi lượng.

Xem thêm: Giải đáp: Nguồn gốc sinh ra thành phần hữu cơ trong đất là gì?

Xem thêm: Kali hữu cơ là gì? Cách làm và cách sử dụng hiệu quả